Datta Jayanti 2023

Datta Jayanti 

हिंदू धर्मात, ब्रह्म हे सर्वोच्च वैश्विक तत्त्व, विश्वातील अंतिम वास्तव दर्शवते. असे मानले जाते की हिंदू देवतांचे त्रिमूर्ती अस्तित्वात आहे. यात ब्रह्मा - निर्माता, विष्णू - संरक्षक आणि शिव - संहारक आहेत. हे तिन्ही देव आपल्या अस्तित्वाचे चक्रीय स्वरूप जन्म, देखभाल, विलोपन ते नंतरच्या पुनरुत्पादना पर्यंत दर्शवतात.

ब्रह्मा, विष्णू आणि शिव यांच्या हिंदू पुरुष दैवी त्रिमूर्तीचे सामूहिक रूप म्हणजे दत्तात्रेय (दत्त). दत्त जयंती याला दत्तात्रेय जयंती असेही संबोधले जाते, हा एक हिंदू सण आहे जो हिंदू देवता दत्तात्रेयची जयंती साजरी करतो.

मार्गशीर्ष महिन्यातील पौर्णिमेच्या दिवशी श्री दत्तात्रेय जयंती साजरी केली जाते. भगवान दत्तात्रेय हे उपासकांना समृद्ध आणि आदर्श जीवन जगण्यासाठी मार्गदर्शन करण्यासाठी ओळखले जातात. पूज्य भगवान दत्त कुटुंबातील सदस्यांच्या पूर्वजांच्या आत्म्यांना मृत्यूनंतर त्यांच्या प्रवासाला गती देण्यास मदत करतात. असे मानले जाते की भगवान दत्तात्रेयांचे तीन डोके शांतता, सुसंवाद आणि यशासाठी उभे आहेत.

Read more: Vaikuntha Ekadashi 

भगवान दत्तात्रेय हे देवता आणि गुरु या दोहोंचे दैवी रूप असल्याचे मानले जाते. म्हणूनच ते त्यांच्या प्रखर उपासका मध्ये श्री गुरुदेव दत्त म्हणून प्रसिद्ध आहेत. गुरु दत्तात्रेय हे नाथपंथ आणि सूफी या दोघांसाठी देवत्व मानले जात होते आणि त्यांनी त्यांची अत्यंत भक्तीभावाने पूजा केली होती. वैष्णव-शैव पंथातही त्यांना गुरु स्वामी, गुरुराज आणि गुरुदेव जी असे संबोधले जाते. गुरूंचे गुरु म्हणूनही त्यांची ख्याती आहे. सामाजिक समता आणि बंधुत्वाच्या कल्पनेची सुरुवात भगवान दत्तात्रेयांनी केली होती.

श्रीमद्भागवत शास्त्रानुसार, दत्तात्रेयांनी चोवीस गुरु कडून ज्ञान आणि अंत: दृष्टी प्राप्त केली आणि दत्त संप्रदाय भगवान दत्ता च्या नावाने साकार झाला. एका धार्मिक सर्वेक्षणानुसार, दक्षिण भारतात असंख्य देवस्थाने आहेत जी त्यांना समर्पित आहेत. मार्गशीर्ष महिन्यातील पौर्णिमेच्या शुभ मुहूर्तावर भगवान दत्तात्रेयांचे पूजन केल्याने भक्तांच्या सर्व इच्छा पूर्ण होतात. हा पवित्र दिवस दत्तात्रेय जयंती म्हणून साजरा केला जातो.

तो भगवान विष्णूचा पुनर्जन्म असल्याचेही काही हिंदू ग्रंथ मानतात. असेही म्हटले जाते की पूर्वीच्या युगामध्ये आसुरी शक्तींचा नरसंहार लक्षणीयरित्या वाढला होता म्हणून भगवान दत्तात्रेयांनी विविध रूपात अवतार घेतला आणि असुरांचा नायनाट केला. दत्तात्रेय जयंतीच्या दिवशी, श्री दत्ताचे तत्त्व पृथ्वीवरील इतर कोणत्याही दिवसांपेक्षा 1000 पट अधिक गतिमान असते. अत्यंत प्रामाणिकपणे आणि समर्पणाने भगवान दत्तात्रेयांचे पूजन केल्याने उपासकांना दत्त तत्त्वाचा भरपूर फायदा होऊ शकतो. असे मानले जाते की भगवान दत्तात्रेय जयंतीच्या निमित्ताने जीवनातील प्रमुख समस्या दूर होतात आणि माणसाच्या यशाच्या मार्गातील अडथळे दूर होतात.

Datta Jayanti

आगामी वर्षात, दत्तात्रेय जयंती तारीख मंगळवार, 26 डिसेंबर 2023 रोजी आहे.

भगवान दत्तात्रेयांची कथा

Datta Jayanti

भगवान दत्तात्रेय हे ऋषी अत्री आणि त्यांची पत्नी अनुसया यांचे पुत्र होते. अनुसया ही एक सद्गुणी, एकनिष्ठ आणि अत्यंत सद्गुणी स्त्री होती. त्यांनी ब्रह्मा, विष्णू आणि शिव यांच्या शक्ती आणि गुणांसह पुत्रा साठी प्रार्थना केली. त्यामुळे दत्तात्रेयांचा जन्म झाला. त्यांना भारतातील प्राचीन देवता पैकी एक मानले जाते. रामायण आणि महाभारतात दत्तात्रेयांचा उल्लेख आहे. दत्तात्रेय उपनिषद, जो अथर्व वेदाचा भाग आहे, त्याच्या अनुयायांना आत्मज्ञान प्राप्त करण्यास मदत करण्यासाठी त्याने विविध रूपे धारण केल्याची साक्ष दिली आहे.

एकदा स्वर्गात लक्ष्मी, सरस्वती आणि पार्वती या तिन्ही देवी पवित्रता आणि पवित्रता यावर चर्चा करत होत्या. तेव्हा नारद जी तिथे पोहोचले आणि त्यांनी तिन्ही देवी ना अनुसया बद्दल सांगितले. ज्यांच्या विषयी ऐकून तिन्ही देवी आपापल्या देवा सोबत आपले पावित्र्य भंग करण्यासाठी हट्टी झाल्या. जेव्हा ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश त्याला पटवू शकले नाहीत, तेव्हा आश्रमात फक्त अनुसया असताना तो अनुसया च्या वेशात त्याची परीक्षा घेण्यासाठी त्याच्या आश्रमात गेला.

ऋषींच्या रूपाने तो तेथे पोहोचला होता. त्यांना पाहताच आई अनुसयाने त्यांचे स्वागत केले आणि त्यांना जेवायला बोलावले. पण ऋषी म्हणाले की जेव्हा तुम्ही आम्हाला नग्न राहून अन्न द्याल तेव्हाच आम्ही खाऊ. हे ऐकून अनुसया ने तिच्या दिव्य दृष्टी कडे पाहिले आणि तो कोण आहे हे ओळखले. यानंतर त्यांना लक्ष्मी योगंद समजायला वेळ लागला नाही की त्रिदेव त्यांची परीक्षा घेण्यासाठी आले आहेत. मग कमंडला तून पाणी घेऊन मंत्रांच्या शक्तीने त्यांना सक्रिय केले. ऋषींवर पाणी टाकताच तिन्ही ऋषी संतान झाले.

Datta Jayanti

ऋषी बालक झाल्यावर त्यांच्यात मातृत्व जागृत झाले. त्यानंतर, त्यांनी त्यांना स्तनपान करून त्यांची भूक शांत केली. अशा रीतीने त्याने आपल्या शब्दाची लाजही राखली आणि आपले पावित्र्य ही वाचवले. सर्व मुलांची भूक भागल्या वर ते खेळता-खेळता झोपले. अत्रि ऋषी तेथे पोहोचल्यावर त्यांनी सर्व कथा सांगितली. दोघांनी मिळून मुलांना खाऊ घालायला सुरुवात केली.

देव परत न आल्याने तिन्ही स्त्रिया अस्वस्थ झाल्या. त्यानंतर महर्षी नारदांनी त्यांना माता अनुसया च्या आश्रमात आणले. नारद मुनींनी माता अनुसया ला विनंती केली की सर्व स्त्रिया त्रासलेल्या आहेत, कृपया त्या त्यांच्या पती कडे परत करा. आई अनुसया ने झोपलेल्या मुलांकडे बोट दाखवत त्यांना पतीला घेऊन जाण्यास सांगितले. परंतु स्त्रिया तसे करू शकल्या नाहीत कारण ती आपल्या पतीला लहानपणी ओळखू शकत नव्हती. तरीही, तिने मुलांना उचलले, पण तो तिचा नवरा नव्हता. यामुळे तिन्ही महिलांना खूप लाज वाटली.

देवी सरस्वती ने विष्णू जीना उचलले, देवी पार्वतीने ब्रह्मा जीना उचलले आणि देवी लक्ष्मी जीनी शिवाला उचलले, हे पाहून माता अनुसया म्हणाल्या - तुम्ही तुमच्या पतींना ओळखत नाही. त्यानंतर तिन्ही महिलांनी त्यांना त्याच स्वरूपात त्यांचे पती परत करण्याची विनंती केली. यानंतर आईने त्याला आपल्या रुपात बनवले. तिन्ही देवांनी माता अनुसया वर प्रसन्न होऊन तिचा आशीर्वाद मागितला. मग त्याने तिन्ही देवांना आपले पुत्र मानण्याचे वरदान मागितले. त्रिदेव तथास्तु म्हणत तो आपल्या देवी वर मोहित झाला. अशा प्रकारे त्रिमूर्ती च्या आशीर्वादाने दत्तात्रेयांचा जन्म झाला आणि ऋषी अत्री आणि अनुसया हे पालक झाले.

दत्तात्रेय जयंती पूजा विधी 

1. दत्तात्रेय जयंतीच्या दिवशी ब्रह्म मुहूर्तावर उठावे.
2. दैनंदिन कामकाजातून निवृत्त झाल्यावर स्नान करा.
3. या दिवशी नदी आणि जल स्नान पवित्र मानले जाते.
4. जमलं तर नदीवर जाऊन आंघोळ करा.
5. स्नान केल्यानंतर हातात पाणी घेऊन व्रत करावे.
6. स्वच्छ कपडे घाला.
7. भगवान दत्तात्रेयांची मूर्ती समोर ठेवून फुले, दिवे, धूप आणि कापूर लावून पूजा करावी.
8. अवधूत गीता आणि जीवनमुक्त गीता हे पवित्र ग्रंथ वाचा.
9. त्यापैकी भगवान दत्तात्रेयांचे प्रवचन आहेत.
10. ‘ओम द्र दत्तात्रेय स्वाहा’ आणि ‘ओम महानाथाय नमः’ या मंत्रांनी प्रार्थना करा.
11. भजन कीर्तन करावे व सर्वांना प्रसाद वाटावा.
12. दुसऱ्या दिवशी आंघोळ करून पूजा करावी, गरजूंना अन्नदान करावे व योग्यतेनुसार दक्षिणा द्यावी.
13. आता स्वतःचे अन्न खाऊन उपवास सोडा.

दत्तात्रेय कथा

पुराणातील संदर्भा नुसार अजून एक दत्त कथा

Datta Jayanti

एकदा नारद मुनी भगवान शंकर, विष्णू आणि ब्रह्म देवाना भेटण्यासाठी स्वर्गात गेले. पण त्याला त्रिमूर्ती पैकी कोणाचीही भेट होऊ शकली नाही. त्याला पार्वती, लक्ष्मी आणि सरस्वती या त्रिमूर्ती च्या पत्नी भेटल्या. तिघी चा अभिमान तोडण्यासाठी नारद जी म्हणाले की, मी जगभर फिरतो. पण अत्रि ऋषींची पत्नी अनुसया सारखी सद्गुणी पत्नी, नम्र आणि सद्गुणी स्त्री मी पाहिली नाही. पवित्र धर्माचे पालन करण्यात तुम्ही तिन्ही देवी ही त्यांच्या मागे आहात. हे ऐकून तिचा अहंकार दुखावला गेला कारण तिला समजले की आपल्यासारखी पुण्यवान स्त्री जगात नाही.

नारद जी गेल्यानंतर तिन्ही देवतांनी आपापल्या देवांना सती अनुसया चा पवित्र धर्म नष्ट करण्याचा आग्रह केला. योगायोगाने त्रि देव त्याच वेळी अत्रि मुनींच्या आश्रमात पोहोचले. तिन्ही देवांचा उद्देश एकच होता. अनुसयेचा पति धर्म नष्ट करने. दोघांनी मिळून एक योजना बनवली. तिन्ही देवांनी ऋषींचा वेष घातला आणि अनुसया कडे भिक्षा मागितली. भिक्षेत त्याने खाण्याची इच्छा व्यक्त केली.

पाहुण चाराला आपला धर्म मानणाऱ्या अनुसया म्हणाल्या की, तुम्ही स्नान वगैरे आटोपून या, तोपर्यंत मी तुमच्यासाठी स्वयंपाक तयार करते.

जेव्हा तिन्ही देव स्नान करून आले तेव्हा अनुसया ने त्यांना बसायला सांगितले. यावर तिघांनी सांगितले की, जेव्हा तुम्ही आम्हाला कपड्या शिवाय नैसर्गिक स्थितीत जेवण द्याल तेव्हाच आम्ही आसन करू शकतो.

त्यानंतर अनुसयाच्या शरीराला आग लागली, परंतु पतीच्या धर्मामुळे तिला त्रिमूर्ती ची युक्ती समजली.

अनुसयाने त्रिमूर्ती वर अत्रि ऋषींचे पाणी शिंपडले आणि सांगितले की जर माझा सद्गुणी धर्म शुद्ध असेल तर या तिघांनी लहान मुलांमध्ये रुपांतर करावे. त्यानंतर तिन्ही देवतांच्या स्थितीनुसार अनुसयाने अन्न अर्पण केले आणि पाळणा वर अलगद डोलायला सुरुवात केली.

बराच वेळ होऊनही त्रिदेव परत न आल्याने त्रिदेवाना काळजी वाटू लागली. त्रिदेवांच्या शोधात त्रिदेव अत्रि ऋषींच्या आश्रमात पोहोचले आणि सतीने अनुसयांकडून त्रिदेवांची चौकशी सुरू केली. अनुसयाने मागच्या बाजूकडे बोट दाखवून सांगितले की, तुमचे देव मागच्या भागात विसावले आहेत. आपल्याच दैवताची ओळख घ्या, पण तिघेही एकच चेहरा असल्याने ते ओळखू शकले नाहीत. जेव्हा लक्ष्मी जीनी अत्यंत हुशारीने विष्णूला पाळणा वरुन उचलले तेव्हा ते शंकर निघाले, त्यामुळे त्यांना खूप उपहासाला सामोरे जावे लागले.

तिन्ही देवतांना विनंती केल्यावर अनुसया म्हणाली की या तिघांनी माझे दूध प्यायले आहे. त्यामुळे ते कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात माझ्यासोबत असले पाहिजेत.

त्यावर त्रिदेवांच्या अंगातील एक विशेष बालक जन्माला आला, ज्याला तीन डोकी आणि सहा हात होते. हे बालक मोठे होऊन दत्त ऋषी म्हणू लागले.

FAQs

Que. दत्तात्रेयांसाठी कोणता दिवस खास आहे?

Ans. दत्तात्रेय जयंती हा महत्त्वाचा हिंदू सण मार्गशीर्ष (अग्रहायण) महिन्याच्या पौर्णिमेच्या रात्री (पौर्णमासी) साजरा केला जातो. याला दत्त जयंती असेही म्हणतात. 2023 मध्ये, दत्त जयंती मंगळवार, 26 डिसेंबर 2023 रोजी येईल. श्री दत्त जयंती हा दिवस होता ज्या दिवशी भगवान दत्तात्रेयांचा देशभरात जन्म झाला होता.

Que. दत्तात्रेय जयंतीचे महत्त्व काय?

Ans. दत्त जयंती, ज्याला दत्तात्रेय जयंती (संस्कृत: दत्तात्रेयजयंती, रोमन: दत्तात्रेयजयंती) म्हणूनही ओळखले जाते, हा एक हिंदू सण आहे, जो हिंदू देवता दत्तात्रेय (दत्त) यांच्या जन्माचे स्मरण करतो, ब्रह्मदेवाच्या हिंदू पुरुष दैवी त्रिमूर्तीचे एकत्रित रूप.

Que. दत्तात्रेयांचा जन्म कधी झाला?

Ans. वर्षाचा उल्लेख नसला तरी मार्गशीर्ष महिन्यातील पौर्णिमेच्या चौदाव्या दिवशी बुधवारी दत्ताचा जन्म झाल्याचे त्यांनी नमूद केले. पूर्णत्वाच्या शोधात नग्न भटकण्यासाठी दत्तात्रेयांनी लहान वयातच घर सोडले.

Que. भगवान दत्तात्रेयांच्या शक्ती काय आहेत?

Ans. भगवान दत्तात्रेय आपल्यासमोर एक आध्यात्मिक चुंबक आणि दैवी शक्तीचे एक भव्य मूर्त रूप आहे - अगदी निर्मिती, संरक्षण आणि विनाश याही शक्ती. हे त्रिमुखी देव, भगवान दत्तात्रेय, ब्रह्मा, विष्णू आणि शिव यांचे अवतार मानले जातात.